Spotkanie z podróżą: Uzbekistan. Może morze wróci?

Okolice Morza Aralskiego od wieków były zieloną wyspą pustynnej Azji Środkowej. Rosło tam 90 procent lasów regionu, żyło ponad 170 gatunków zwierząt. W latach 50. władze ZSRR podjęły decyzję o rozbudowie systemów irygacyjnych na pustyniach Karakum i Kyzyłkum, by powiększyć tereny pod uprawę bawełny. Morze Aralskie przez sowieckie władze zostało uznane za marnotrawienie wody, którą można przecież nawadniać pola bawełny. Źle zaplanowane i jeszcze gorzej wykonane kanały sprawiły, że 70 procent wody odebranej Amu Darii i Syr Darii bezpowrotnie wsiąkało w glebę, nie docierając ani do upraw, ani do morza, które dotąd zasilały. Odnotowano jednak sukces – Uzbekistan stał się największym producentem bawełny na świecie. Lecz za jaką cenę? Zniknięcie wody spowodowało ogromne zmiany klimatyczne. Niegdyś umiarkowany, przyjazny klimat zmienił się w surowy klimat kontynentalny. Temperatury latem sięgają 40 stopni, zimą spadają do -40, silne wiatry i burze piaskowe stały się normą, a życie ludzi jest coraz trudniejsze.

Jesienią 2011 roku pojechałem do Uzbekistanu. Swoją podróż zacząłem w Taszkencie – wielkiej, prężnie rozwijającej się azjatyckiej metropolii. Powoli przemieszczałem się na północny zachód w kierunku Morza Aralskiego, przez piękne miasta dawnego Szlaku Jedwabnego – Samarkandę, Bukharę, Khivę – aż po republikę Karakalpakstanu i miasta widma – Nukus i Moynaq. Stąd, przez posępny płaskowyż Ustyurt dotarłem nad obecny brzeg niegdyś wielkiego Aralu. Ze zderzenia tych dwóch światów: surowego, doświadczonego przez historię i wciąż zanurzonego w przeszłości Karakalpakstanu i zapatrzonego, często w pozorny postęp Taszkentu, wyłania się prawdziwa twarz Uzbekistanu. I jego prawdziwa historia.

Spotkania z podróżą

Wstęp 10 zł (bilet dla całej rodziny).